مقدمه
چای ترش یا چای مکه یا چای قرمز گیاهی است از خانواده پنیرک (ختمی) یا Malvaceae، جنس Hibiscus و گونه sabdariffa.. گونه سابداریفا دارای کاسبرگ‌های قرمزی است که خوراکی بوده و دارای ارزش دارویی از جمله اثر محافظت کنندگی آنتوسیانین‌ها در برابر مسمومیت کبدی، اثر ضد قارچی، ضد باکتریایی و کاهش فشارخون می باشد.

این گیاه همچنین حاوی مقدار قابل توحهی آنتی اکسیدان می باشد. اصطلاح آنتی اکسیدان در گیاهان اغلب شامل گروه وسیعی از ترکیب های فنلی می شود که می توانند ترکیب های بسیار ساده مثل اسیدهای فنلی ساده و یا ترکیبات پلیمریزه تانن ها باشند. ترکیبات فنلی یا پلی فنل به 15 دسته اصلی با بیش از 8000 ترکیب شناخته شده طبقه بندی می شوند.
تاریخچه گیاه دارویی چای ترش
چای ترش بومی آفریقا بوده که در تمام مناطق استوایی و گرم مانند گواتمالا، جاماییکا، مکزیک، سودان، مصر، چین، تایلند، فیلیپین و هند کشت می‌شود. آمار دقیقی از سطح زیر کشت این گیاه، در دنیا ارائه نشده ولی سطح زیر کشت آن در ایران بیش از 150 هکتار گزارش شده که عمدتا در قسمت جنوبی استان سیستان و بلوچستان کشت می‌شود.
گیاه‌شناسی چای ترش
چای ترش گیاهی است از خانواده پنیرک (ختمی) یا Malvaceae، جنس Hibiscus و گونه sabdariffa این گیاه در نقاط مختلف دنیا دارای اسامی محلی متفاوتی می‌باشد. گونه سابداریفا دارای کاسبرگ‌های قرمز خوراکی و تنه آن حاوی فیبر می‌باشد. به طور کلی گونه سابداریفا آرایش درختچه‌ای دارد و تا ارتفاع 4/2 متر با ساقه‌های صاف یا نسبتا صاف، استوانه‌ای و قرمز می‌باشد، دارای ساقه‌ای ایستاده و قوی، برگ‌های بزرگ و منفرد با رگبرگ‌های پنجه‌ای است. گلبرگ‌ها سفید با مرکز قرمزرنگ در پایه میله پرچم واقع شده‌اند و رنگ گلبرگ‌ها پس از پژمرده‌ شدن بنفش می‌شود. کاسه گل به رنگ قرمز و از 5 گلبرگ بزرگ تشکیل شده است. کاسبرگ، ساقه‌ها و برگ‌ها دارای خاصیت اسیدی و ترش مزه می‌باشند.
کاربرد غذایی، صنعتی و دارویی چای ترش
میوه‌های چای ترش در آفریقا پس از چیدن از گیاه شسته شده سپس یک برش در زیر کاسبرگ‌ها ایجاد می‌کنند تا کاسبرگ‌ها از کپسول بذر جدا شده به صورت تازه‌خوری و به سالادهای میوه افزوده می‌شوند.
در پاکستان از ترکیبات شیمیایی چای ترش به‌خصوص پکتین آن در صنعت آب میوه استفاده می‌شود. در هند غربی و آمریکای مرکزی اسانس چای ترش را یرای تولید نوشابه‌هایی مانند لیموناد که از کاسبرگ آن تهیه می‌شود و به عنوان یک نوشیدنی مورد استفاده قرار می‌دهند. بومی‌های منطقه استوایی غرب آفریقا جهت درست کردن یک نوشیدنی آب جوش را بر روی کاسبرگ چای ترش ریخته و در طول یک شبانه‌روز به حالت خود باقی گذاشته سپس مصرف می‌کنند.
استفاده از قسمت‌های مختلف این گیاه در صنایع غذایی، کاغذ‌سازی، طیور و پزشکی اهمیت زیادی پیدا نموده است . چای ترش به عنوان یک محصول بالقوه برای تهیه خمیر کاغذ استفاده می‌شود رنگدانه‌های قرمز موجود در کاسبرگ گوشتی آن در صنایع غذایی و آرایشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
میزان آهن و منگنز کاسبرگ گیاه وقتی از 15 به 30 روز می‌رسد بالا رفته و در عوض محتوای روی و کلسیم آن پایین می‌آید. البته بر اساس واریته‌های مختلف این الگو تا اندازه‌ای متفاوت است ولی میزان مواد معدنی در این دوره بیش تر است. می‌‌توان با مخلوط کردن پودر کاسبرگ چای ترش با آرد گندم، نان غنی از آهن تهیه نمود.
به طور خلاصه آثار دارویی عصاره کاسبرگ چای ترش عبارتند از: اثر محافظت کنندگی آنتوسیانین‌ها در برابر مسمومیت کبدی، اثر ضد باکتریایی، اثر ضد قارچی و اثر کاهش فشارخون.