بازنگری در دامداری سنتی شهرستان مهر؛از آسیب‌ها تا امیدواری‌های نوین

مقدمه

دامداری سنتی، به‌عنوان یکی از ریشه‌دارترین روش‌های تأمین گوشت قرمز و لبنیات در مناطق روستایی ایران، به‌ویژه در اقلیم خشک جنوب کشور، سال‌ها نقش اساسی در اقتصاد خانوارهای روستایی، پایداری معیشت، و حفظ فرهنگ بومی ایفا کرده است. شهرستان مهر به‌عنوان یکی از قطب‌های دام سبک در جنوب استان فارس، دارای سابقه تاریخی و اجتماعی در این حوزه است،با این حال، طی ۲۶ سال اخیر، این سبک از دامپروری با چالش‌های چندوجهی مواجه شده است؛ مهم‌ترین آن‌ها خشکسالی مزمن، کاهش بارندگی و نابودی تدریجی مراتع، تغییرات اجتماعی و گرایش نسل جدید به اشتغال در صنایع نفت، گاز و خدمات دولتی، و از سوی دیگر، نبود یک سیاست حمایتی هدفمند و مداوم از سوی نهادهای دولتی بودهاست،در این شرایط، بسیاری از دامداران سنتی ناچار به ترک فعالیت خود شده یا در وضعیت بحرانی به‌سر می‌برند. چنین روندی، نه‌تنها پیامدهای اقتصادی، بلکه اثرات جدی بر امنیت غذایی منطقه، تعادل جمعیت روستایی، و پایداری اجتماعی خواهد داشت .ضرورت دارد سیاست‌گذاران بخش کشاورزی، با شناخت دقیق وضعیت میدانی و تحلیل ریشه‌ای موانع موجود، برای نجات این بخش برنامه‌ای جامع، واقع‌گرا و اجرایی تدوین کنند
بررسی وضعیت فعلی، چالش‌ها و تجربه‌های گذشته

طی دو تا سه دهه اخیر، موجی از علاقه‌مندی میان برخی کشاورزان، سرمایه‌گذاران محلی و حتی شاغلان غیرمرتبط به کشاورزی ایجاد شد که مایل بودند وارد حوزه دامداری شوند. این افراد – که برخی حتی تجربه دامداری سنتی هم نداشتند – بدون داشتن دانش فنی، آموزش کافی یا ارزیابی اقتصادی دقیق، اقدام به راه‌اندازی دامداری‌هایی عمدتاً از نوع پرواربندی دام سنگین یا دام شیری صنعتی نمودند،در اغلب این موارد، نبود جایگاه استاندارد، استفاده از نهاده‌های بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت عدم استفاده از نهاده های غذایی مناسب و بخصوص اقتصادی چون ذرت علوفه ای و… عدم مشورت با کارشناسان تغذیه، و عدم آشنایی با مدیریت بهداشت و بیماری، موجب شکست پروژه‌ها، اتلاف سرمایه و حتی ایجاد بدهی برای این افراد شد..نبود یک نظام آموزش بهره‌بردارمحور برای افرادی که وارد این حوزه می‌شوند، موجب شد نه‌تنها این افراد از ادامه کار باز بمانند، بلکه به‌واسطه انتشار تجربه منفی‌شان، موجب تردید و دلسردی سایر علاقه‌مندان نیز شدند.

مطالعه موردی:
تجربه موفق دامداری نوین در منطقه

یکی از بهره‌برداران بخش کشاورزی در شهرستان مهر ،بخش اسیر،، با توسعه فعالیت خود به سمت دامداری ، اقدام به راه‌اندازی فارم پرورش بز شیری نژاد سانن وآلپاین با ۲۰۰ رأس نموده است.
این بهره‌بردار، با انجام مشاوره تخصصی تغذیه و بهسازی جایگاه دام، توانسته رضایت خوبی از عملکرد گله و تولید شیر کسب کند. همچنین با راه‌اندازی یک کارگاه لبنیات نیمه‌صنعتی در مجاورت دامداری، شیر تولیدی را به‌صورت مستقیم فرآوری و به بازار عرضه می‌کند.
ادامه و توسعه چنین مدل‌هایی مستلزم فراهم‌کردن زیرساخت‌های کلیدی مانند دسترسی به نهاده‌های مناسب، تسهیلات برای ساخت جایگاه اصولی و آموزش‌های تخصصی است .

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری:

تجربه‌های شکست‌خورده و موفق اخیر، به‌خوبی نشان می‌دهند که گذر از دامداری سنتی به الگوهای نوین، فقط در صورت برخورد علمی، فنی و مرحله‌به‌مرحله ممکن و پُربازده است.
اگر قرار باشد روند شکست‌های گذشته تکرار نشود، لازم است سیاست‌گذاران، آموزش‌های پیش از ورود، تدوین جداول هزینه-فایده واقعی، ارائه الگوهای بهینه تغذیه و اصلاح نژاد، و هدایت متقاضیان سرمایه‌گذاری به مسیر علمی را در دستور کار قرار دهند.در غیر این صورت، جریان دامداری سنتی نه‌تنها احیا نخواهد شد، بلکه موجب هدررفت سرمایه و از بین رفتن اعتماد عمومی نیز خواهد شد.

محمود حسن زاده